1. Tiểu sử
Tên khai sinh của ông là Lê Văn Ngọ, còn có bút danh là Y-Na, sinh ngày 24 tháng 7 năm 1930. Quê ở Hà Nội. Nguyên công tác tại Hội Nhạc sĩ Việt Nam. Đã nghỉ hưu. Hiện cư trú tại quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.
2. Hoạt động âm nhạc
Năm 1946, tham gia đội Thiếu niên cứu quốc Mai Hắc Đế, là liên lạc viên tự vệ khu Đông Kinh Nghĩa Thục (Liên khu I) Hà Nội, rồi làm phụ trách Thiếu sinh quân Trung đoàn 165, Sư đoàn 312, tham gia Đội Tuyên truyền võ trang Lao Hà, làm báo và công tác địch vận của trung đoàn, sư đoàn, sau đó phụ trách nghệ thuật Văn công Sư đoàn 312. Năm 1960, ông về chỉ huy Dàn nhạc Đoàn Ca Nhạc Đài Tiếng nói Việt Nam kiêm chỉ đạo nghệ thuật, tham gia giảng dạy môn Sáng tác và Phối khí tại Nhạc viện Hà Nội (cho đến năm 1989). Từ năm 1963 đến năm 1989, ông là Ủy viên Ban Chấp hành Hội Nhạc sĩ Việt Nam, là Trưởng ban Sáng tác Thanh nhạc và công tác tại Hội cho đến năm 1996.
Về sáng tác, ngay từ năm 1951, ông đã viết nhiều ca khúc, có những bài được phổ biến rộng rãi ở vùng Tây Bắc, Việt Bắc và trong quân đội, như: “Chiến thắng Hòa Bình”, “Tin chiến thắng”, “Chiến thắng Tây Bắc”. Đến năm 1954, ông đã viết bài hát nổi tiếng “Hò kéo pháo”.
Sau hòa bình lập lại, ông được cử đi học tại Nhạc viện Bắc Kinh (Trung Quốc). Tốt nghiệp, ông về công tác tại Đài Tiếng nói Việt Nam, là Nhạc trưởng Đoàn Ca Nhạc kiêm Chỉ đạo nghệ thuật, đồng thời đi thực tế, nắm bắt nhanh các loại đề tài trong cuộc sống lao động và chiến đấu, nên đã sáng tác hàng loạt ca khúc, hợp xướng lớn, nhỏ, được công chúng hâm mộ, như: “Những cánh buồm” (thơ Hoàng Trung Thông), “Nhớ” (thơ Nguyễn Đinh Thi), “Bài ca người thủy thủ” (thơ Mai Nam, tức Hà Nhật), trường ca “Tôi là người thợ lò”, “Hà Nội – Huế – Sài Gòn”, “Quảng Bình quê ta”, “Nổi trống lên rừng núi ơi”, “Không cho chúng nó thoát”, “Bài ca giao thông vận tải”, “Chào anh Giải phóng quân – Chào mùa xuân đại thắng”, “Hai chị em”, “Tiếng cồng giải phóng – tiếng cồng chiến thắng” (bút danh Y-Na), “Trên đường tiếp vận” (bút danh Y-Na), “Người chiến sĩ ấy”…
Giai điệu của ông mượt mà, nồng ấm, bắt nguồn nhuần nhụy từ các làn điệu dân ca khác nhau, kỹ thuật sáng tác già dặn, luôn luôn có sáng tạo, không tự lặp lại mình. Ngoài ca khúc, ở thể loại thanh nhạc, ông có nhiều tác phẩm hợp xướng và dàn nhạc giao hưởng như: “Hồi tưởng”, “Việt Nam muôn năm”, “Vượt núi”, “Tuổi lên mười”, “Hát dưới cờ búa liềm”.
Trong lĩnh vực khí nhạc, ông có nhiều tác phẩm thành công như: Fugue cho piano, Tổ khúc cho oboe và piano, Rhapsodie cho violon, Độc tấu kèn basson Hành khúc con voi, Độc tâu flute Vui được mùa, Hoa thơm bướm lượn, âm nhạc cho vũ kịch Chị Sứ, Concerto cho piano và dàn nhạc, giao hưởng thơ Thành đồng Tổ quốc, Giao hưởng số 1.
Ngoài ra, ông còn sáng tác âm nhạc cho phim truyện như: “Nổi gió”, “Con chim vành khuyên”, “Mối tình đầu”;
phim tài liệu, phim hoạt hình, kịch nói, chèo, cải lương, nhiều ca khúc cho thiếu nhi được các em yêu thích: “Mùa hoa phượng nở”, “Em yêu trường em”…
Sau năm 1975, ông đã đi thực tập một thời gian tại Nhạc viện Sofia (Bulgarie).Sau khi về, ông tiếp tục cho ra đời nhiều tác phẩm mới, như: “Bài ca xây dựng”, “Tình yêu của đất và nước”, “Hát về cây lúa hôm nay”, “Bài ca tình bạn”, “Tình ca Tây Nguyên”.
Ông cũng đã góp phần không nhỏ vào việc đào tạo những lớp nhạc sĩ trẻ với thời gian giảng dạy tại Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam).
3. Giải thưởng
Ông đã được tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Ba và vinh dự được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học – Nghệ thuật năm 2000.
4. Phát hành
Đã xuất bản trong nước: các tuyển tập “Hai chị em” (Nxb. Âm nhạc, 1973), “6 ca khúc Hoàng Vân” (Nxb. Âm nhạc, 1980), “Ca khúc Hoàng Vân” (Nxb. Âm nhạc, 1986), “Tuyển chọn ca khúc Hoàng Vân” (Nxb. Âm nhạc và Hội Nhạc sĩ Việt Nam) kèm theo băng cassette audio.
Xuất bản tại nước ngoài: Tổng phổ giao hưởng “Thành đồng Tổ quốc” (in tại Cộng hòa Dân chủ Đức và Bulgarie), “Hành khúc con voi” (Voi kéo gỗ) (Nxb. Âm nhạc Matxcơva, Liên Xô cũ).
